O rodzinie Henckel von Donnersmarcków na Górnym Śląsku, skupiając się na jej linii tarnogórsko-świerklanieckiej, zwanej też książęcą lub protestancką pisałem już tutaj: https://www.slaskie.travel/pl-PL/Artykuly/Pokaz/1016080/donnersmarckowie-czyli-ze-spisza-na-gorn. Dziś parę słów o linii bytomsko-siemianowickiej, katolickiej, zwanej też hrabiowską.

4 września 1790 r. do Tarnowskich Gór przyjechał 49-letni Johann Wolfgang Goethe, niemiecki poeta przełomu XVIII i XIX wieku i najwybitniejszy przedstawiciel literatury niemieckiej, ale także jeden z najbardziej znaczących w skali światowej, dramaturg, prozaik, uczony, polityk i mason. Nie przyjechał tu jednak szukać natchnienia. W dzisiejszych realiach jego podróż określilibyśmy bowiem jako szpiegostwo przemysłowe. Po co więc Goethe przyjechał do Tarnowskich Gór?

Ballestremowie to rodzina potentatów gospodarczych, milionerów i filantropów, która pojawiła się na Śląsku pod koniec XVII wieku i tu do 1945 r. prowadziła ożywioną działalność gospodarczą, społeczną, oświatową i religijną. Ballestremowie budowali huty i kopalnie istotnie wpływając na kształt gospodarki i rozwój przemysłu w regionie. Pamiętali też o swoich pracownikach. Zapewniali im mieszkania, pomoc socjalną, opiekę medyczną, dostęp do edukacji, a także rozrywkę i posługę religijną. Pozostały po nich liczne ślady materialne w postaci pałaców, kolonii robotniczych, kościołów, których byli patronami. Dziś – o tym materialnym dziedzictwie Ballestremów.

Magnateria śląska – raczej obcego pochodzenia – do swoich majątków doszła głównie dzięki przemysłowi. Będąc właścicielami ziemskimi w XIX wieku wyczuli koniunkturę i zainwestowali w przemysł: górnictwo węgla i rud, hutnictwo, przemysł maszynowy. Tak zaczęła się kariera Ballestremów, Donnersmarcków, Hochbergów, Schaffgotschów, Tiele-Wincklerów czy Karola Goduli. O tym co pozostało po śląskich magnatach przemysłowych chciałbym napisać. A na początek o Donnersmarckach, należących do najbogatszych rodzin w Europie XIX wieku. W drugiej połowie XVII wieku podzielili się oni na dwie linie: świerklaniecką i siemianowicką. Dziś parę słów o tej pierwszej.

Francja ma swoje zamki nad Loarą, a Ziemia Cieszyńska ma swoje pałace nad Piotrówką. Może nie są one tak imponujące, ale z pewnością zainteresują turystów. Niewielka rzeczka Piotrówka, prawy dopływ Olzy stanowić może niezwykle atrakcyjny cel wycieczek, bowiem w niewielkiej odległości leżą nad nią trzy rezydencjonalne budowle: pałac w Kończycach Wielkich oraz zamki w Kończycach Małych i Zebrzydowicach. O nich i o ich właścicielach dziś słów kilka.

W 2019 roku obchodzimy 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej, której śladem w województwie śląskim jest kilkaset betonowych schronów bojowych (popularnie nazywanych też bunkrami), tworzących w centrum aglomeracji ufortyfikowaną linię obrony, nazwaną przez sztabowców Wojska Polskiego Obszarem Warownym „Śląsk”. To także kilkadziesiąt obiektów poza aglomeracją. Ich (często) zaskakująca lokalizacja budzi zdziwienie u osób nie znających historii regionu, dlatego w tym krótkim szkicu postaram się wyjaśnić gdzie i dlaczego je budowano, co z nich zostało i jak można je zwiedzić.

Podobno trójstyki są modne (tak przynajmniej wyczytałem w jednym z opracowań na temat turystyki). Skoro tak, to nie wypada nic innego, jak udać się do dwóch trójstyków w naszym województwie: tego historycznego – zbiegu granic imperiów: rosyjskiego, austro-węgierskiego i niemieckiego – i tego współczesnego – zbiegu granic Słowacji, Republiki Czeskiej i Polski.

Tym razem zapraszam na pieszą wędrówkę do źródła Olzy. Wycieczkę niezbyt forsowną, za to malowniczą. Olza jest symbolem podziału Śląska Cieszyńskiego między dwa państwa, ale też symbolem jedności społeczności polskiej po obydwu jej stronach. Pieśń Jana Kubisza „Płyniesz Olzo po dolinie” jest nieformalnym hymnem Śląska Cieszyńskiego. Warto więc zobaczyć na własne oczy, skąd ten symbol wypływa.

Województwo śląskie posiada aktualnie dwa uzdrowiska: Ustroń i Goczałkowice-Zdrój. Niegdyś uzupełniały je jeszcze dwa inne – Czarków i Jastrzębie-Zdrój. Obecnie zabiegi typowe niegdyś dla leczenia uzdrowiskowego trafiają niemal „pod strzechy”. Coraz więcej zabiegów oferują lokalne przychodnie rehabilitacyjne. Klimat, dla którego chorzy wyjeżdżali do kurortów, zastępują lokalne tężnie. Po co więc jechać do Ciechocinka czy nadmorskich wczasowisk? Wyjdźmy z domu i inhalujmy się!

Trudno sobie wyobrazić wielokulturowe społeczeństwo niegdysiejszej Jury Krakowsko-Częstochowskiej bez malowniczych, żydowskich sztetli (miasteczek): Żarek, Lelowa, Krzepic, Kromołowa czy Pilicy, zamieszkałych przez Żydów, ubranych w chałaty i jarmułki. II wojna światowa radykalnie ów krajobraz kulturowy zmieniła. Zniknęli ludzie, pozostały kamienie: macewy kirkutów, dawne domy, nieliczne synagogi bądź ich ruiny. Tym tekstem chcę Wam pokazać Jurę pełną pamiątek żydowskich, znanych lub zapomnianych.