OFICJALNY PRZEWODNIK TURYSTYCZNY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
Racibórz to największe miasto w powiecie raciborskim, położone w południowo-zachodniej części województwa śląskiego. Choć nie należy do najbardziej oczywistych kierunków turystycznych, kryje w sobie zaskakująco wiele miejsc, które warto zobaczyć.
Racibórz świetnie sprawdzi się na krótki city break - zarówno dla miłośników historii i architektury, jak i dla osób szukających kontaktu z naturą. Warto tu zajrzeć o każdej porze roku, bo zawsze można tu znaleźć coś dla siebie.
Zobacz mapę miejsc wartych odwiedzenia w Raciborzu
Zwiedzanie Raciborza najlepiej rozpocząć na rynku, który od wieków pełnił funkcję centrum handlowego. To tutaj zbierali się kupcy, mieszczanie i rzemieślnicy. Dziś wciąż tętni życiem, dzięki licznym kawiarniom, restauracjom i wydarzeniom plenerowym. To miejsce, w którym można poczuć atmosferę dawnego Raciborza, a jednocześnie zobaczyć, jak funkcjonuje współczesne miasto.
Na rynku w Raciborzu stoi XVIII-wieczna kolumna Maryjna, postawiona jako wyraz wdzięczności mieszkańców po ustaniu epidemii dżumy z 1715 roku. Takie pomniki, typowe dla ziem dawnej monarchii habsburskiej, stawiano po epidemiach w całej Europie Środkowej. Zwieńcza je zwykle figura Immaculaty - Maryi stojącej na sierpie księżyca, z aureolą z dwunastu gwiazd i depczącej węża. U podstawy pojawiają się rzeźby świętych chroniących przed zarazą oraz inskrypcje dziękczynne.
Warto też zwrócić uwagę na kamienice ustawione przy rynku, wśród których można zobaczyć zabytkowe fasady z różnych epok.
Przy rynku stoją dwa ważne zabytki sakralne. Pierwszy to Kościół Wniebowzięcia NMP, czyli jedna z najstarszych świątyń w mieście, która przypomina o średniowiecznych korzeniach Raciborza. Na rynku znajduje się zaś kościół św. Jakuba Starszego Apostoła, znany z bogato zdobionego wnętrza.
Kolejnym miejscem na trasie zwiedzania jest Muzeum w Raciborzu, działające w dwóch zabytkowych budynkach. Część ekspozycji mieści się w dawnym klasztorze dominikanek przy ul. Gimnazjalnej, natomiast druga - w spichlerzu przy ul. Chopina.
Można zobaczyć stałe wystawy archeologiczne - od najstarszych śladów osadnictwa nad Odrą po czasy piastowskie. Zgromadzono tu około 30 tysięcy eksponatów - historycznych, etnograficznych oraz dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego.
Największą atrakcją muzeum jest egipska mumia z okresu ptolemejskiego - jedna z nielicznych w Polsce. To mumia kapłanki Dżed-Amonet-ius-anch pokazana wraz z bogato zdobionym sarkofagiem i tablicami wyjaśniającymi wierzenia starożytnych Egipcjan.
Świetną atrakcją dla rodzin z dziećmi jest centrum edukacyjne SOWA - Strefa Odkrywania Wyobraźni i Aktywności. To miejsce, które łączy zabawę z nauką, a interaktywne stanowiska pozwalają najmłodszym (i nie tylko) samodzielnie eksperymentować oraz odkrywać prawa fizyki.
Dzięki prostym doświadczeniom można tu lepiej zrozumieć takie zjawiska jak grawitacja, ruch, dźwięk czy magnetyzm. Zamiast oglądać eksponaty zza szyby, zwiedzający mogą wszystkiego dotknąć, sprawdzić i samemu wprawić w ruch. To podejście sprawia, że SOWA jest doskonałą alternatywą dla klasycznych muzeów, bo uczy przez doświadczenie i zabawę.
SOWA w Raciborzu powstała jako część ogólnopolskiego projektu realizowanego przez Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Dzięki temu mieszkańcy i odwiedzający mają dostęp do nowoczesnej edukacji w duchu „science by fun”. To świetny pomysł na rodzinne spędzenie czasu i jedna z najlepszych atrakcji dla dzieci w Raciborzu.
Park im. Miasta Roth to jeden z najładniejszych zielonych zakątków Raciborza - rozciąga się między ulicami Opawską, Bema i Kochanowskiego w dzielnicy Nowe Zagrody. Zajmuje ok. 5,5 ha, z czego blisko 1 ha przypada na malowniczy staw z wyspą i fontannami. Park bywa potocznie nazywany „łabędziowym”, co świetnie oddaje jego spokojny charakter. To idealne miejsce na wytchnienie: alejki spacerowe, ławki, trawniki, a także plac zabaw dla dzieci sprawiają, że chętnie zaglądają tu rodziny i biegacze.
Nazwa parku nawiązuje do partnerskiego miasta Roth w Niemczech, z którym Racibórz łączą długoletnie przyjacielskie relacje. To symboliczny gest, który podkreśla otwartość i międzynarodowe więzi miasta.
Ciekawostką dla miłośników kolei i techniki jest lokomotywa „Halinka” stojąca tuż przed dworcem PKP. To zabytkowy parowóz wąskotorowy Tw53-2570 z pierwszej połowy lat 50., zbudowany w Fabloku w Chrzanowie jako jedna z 20 sztuk tego typu. Dziś to pomnik techniki, który przypomina o czasach, gdy podróż pociągiem wyglądała zupełnie inaczej niż obecnie.
W przeszłości „Halinka” obsługiwała przewozy towarowe w ramach Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Przydomek nadano na cześć Haliny Tarkoty, ówczesnej zastępczyni naczelnika stacji, gdy w 1985 r. ustawiano parowóz przed dworcem.
Lokomotywy tego typu kursowały niegdyś na liniach w całej Polsce, wożąc pasażerów, towary, a czasem nawet ciągnąc wagony osobowe na krótszych trasach. Dziś spotkać je można już głównie w skansenach kolejowych czy podczas okazjonalnych przejazdów.
Racibórz należy do miast, które zdecydowały się wyeksponować taki parowóz w przestrzeni publicznej. Dzięki temu można z bliska zobaczyć maszynę, która jeszcze kilkadziesiąt lat temu była codziennym elementem krajobrazu kolejowego w Polsce.
W średniowieczu Racibórz był ważnym ośrodkiem kasztelańskim i książęcym na Śląsku, a jego system obronny należał do najlepiej rozwiniętych w regionie. Na południowym odcinku dawnych fortyfikacji wznosi się wieża (baszta) więzienna, przebudowana po 1574 r. w stylu renesansowym, która do dziś stanowi jeden z najcenniejszych zachowanych elementów miejskich umocnień. Zwieńczona jest attyką z otworami strzelniczymi i czterema niewielkimi wieżyczkami.
Początkowo służyła jako punkt obserwacyjny i miejsce schronienia dla straży miejskiej, a w późniejszych latach pełniła funkcję więzienia. W sezonie wieża udostępniana jest do zwiedzania. Wewnątrz prezentowane są narzędzia tortur i aranżacja dawnego aresztu.
Baszta jest jednym z nielicznych zachowanych fragmentów dawnych miejskich fortyfikacji. Tuż obok można zobaczyć pozostałości murów obronnych, które kiedyś otaczały Racibórz i chroniły go przed najazdami. Do dziś zachowało się kilka ich odcinków w rejonie ulic Basztowej, Batorego, Drzymały, Leczniczej i Drewnianej. Najlepiej widoczny fragment jest właśnie przy ul. Basztowej.
Odra od wieków wyznacza rytm życia miasta. Jej brzegi pełnią dziś funkcję popularnej przestrzeni rekreacyjnej i spacerowej, a w okresie letnim stają się także bazą dla spływów kajakowych. To właśnie stąd można wyruszyć w podróż Odrą - najpierw do Ciechowic, gdzie działa przeprawa promowa (ok. 10 km), a nawet dalej do Dziergowic, co wydłuża trasę o kolejne 10 km.
Spływ rozpoczyna się w centrum miasta, przy wygodnej przystani obok Zamku Piastowskiego, która stanowi doskonały i łatwo dostępny punkt startowy. Trasa wiedzie przez malownicze tereny, a spokojny nurt sprawia, że to atrakcja idealna zarówno dla początkujących, jak i rodzin z dziećmi. Taki spływ kajakowy po Odrze to świetna okazja, by zobaczyć Racibórz i jego okolice z zupełnie innej perspektywy.
Nad brzegiem Odry rozciąga się Park Zamkowy - zielona, spokojna przestrzeń idealna na chwilę odpoczynku. Tuż obok wznosi się Zamek Piastowski, najcenniejszy zabytek Raciborza i dawna rezydencja książąt raciborskich. Jego początki sięgają średniowiecza, kiedy pełnił funkcję strategicznej warowni strzegącej przeprawy przez rzekę.
Dziś zamek jest udostępniony do zwiedzania i stanowi jedną z największych atrakcji miasta. W jego murach mieszczą się wystawy historyczne, etnograficzne i artystyczne, które pozwalają lepiej poznać dzieje Raciborza i całego regionu. Spacer po dziedzińcu to doskonała okazja, by poczuć atmosferę dawnych czasów i wyobrazić sobie życie na średniowiecznym dworze.
Perełką całego kompleksu jest kaplica pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego, nazywana „perłą gotyku śląskiego”. Wzniesiona w 1290 roku, zachwyca do dziś misternym sklepieniem żebrowym i średniowiecznymi zdobieniami. To właśnie tutaj odbywały się najważniejsze uroczystości książęce, czyniąc kaplicę wyjątkowym świadectwem historii.
Zamkowe mury kryją w sobie nie tylko historię książęcej rezydencji, ale także tradycję warzenia piwa. Pierwsze wzmianki o browarze na zamku pojawiły się już w XVI wieku, a w XIX stuleciu, po odbudowie południowego skrzydła, powstały tu nowoczesne pomieszczenia browarnicze - warzelnia, fermentownia i leżakownia.
Browar Zamkowy Racibórz działa do dziś, uchodząc za jeden z najstarszych czynnych browarów w Polsce i najstarszy na Górnym Śląsku. Produkowane tu piwo „Raciborskie” trafiało niegdyś nawet na eksport, m.in. do Berlina. Do dziś browar warzy kilkanaście gatunków piwa, wykorzystując tradycyjną metodę fermentacji w otwartych kadziach, a następnie leżakowania w poziomych zbiornikach.
Obiekt można zwiedzać, a wycieczki prowadzą przez kolejne etapy produkcji i kończą się degustacją.
Na mapie atrakcji Raciborza nie może zabraknąć Arboretum Bramy Morawskiej - jednego z najpiękniejszych kompleksów przyrodniczych w regionie. Położone na skraju miasta, w lesie Obora, zajmuje ponad 160 hektarów i gromadzi kilkaset gatunków drzew oraz krzewów.
Sama nazwa nawiązuje do Bramy Morawskiej, czyli ważnego korytarza geograficznego, który od tysiącleci łączył ziemie polskie z południem Europy. Dawniej tędy przebiegały szlaki handlowe i migracyjne, a dzisiejsze arboretum w symboliczny sposób przypomina o tej historycznej roli.
To idealne miejsce na spacer wśród zieleni - można tu znaleźć labirynt, punkt widokowy oraz ścieżki edukacyjne z tablicami przybliżającymi świat botaniki. Dla najmłodszych ogromną atrakcją jest mini-zoo, w którym mieszkają sarny, daniele czy dziki. Dodatkową ciekawostką są wielkie rzeźby owadów, pozwalające zobaczyć świat przyrody w powiększonej skali.
Arboretum zachwyca o każdej porze roku - wiosną barwami kwitnących kwiatów, latem cienistymi alejkami, jesienią feerią barw, a zimą ośnieżonymi drzewami. To doskonała propozycja na odpoczynek blisko natury i niedaleko centrum miasta.
Drugą atrakcją, która znajduje się poza centrum miasta jest Zbiornik Racibórz Dolny - ogromny suchy polder przeciwpowodziowy, należący do największych tego typu obiektów w Europie. Jego głównym zadaniem jest ochrona mieszkańców przed powodziami. W razie wezbrań Odry zbiornik może zatrzymać aż 185 milionów metrów sześciennych wody, co pozwala zabezpieczyć dolinę rzeki aż po Wrocław.
Choć inwestycja powstała przede wszystkim w celach bezpieczeństwa, szybko stała się także nową przestrzenią rekreacyjną. Rozległe panoramy i otwarte przestrzenie przyciągają spacerowiczów, biegaczy oraz rowerzystów. Przy dobrej pogodzie można stąd podziwiać imponujące widoki na okolicę, a świadomość ogromnej skali przedsięwzięcia robi dodatkowe wrażenie.
Budowę zakończono w 2020 roku, a jej realizacja wiązała się z wysiedleniem dwóch wsi - Nieboczów i Ligoty Tworkowskiej. Ciekawostką jest, że podczas prac odkryto liczne ślady dawnych osad, świadczące o tym, że człowiek od wieków próbował funkcjonować w dolinie Odry i radzić sobie z jej kapryśnym charakterem.
Miłośnikom przyrody na pewno spodoba się Rezerwat Łężczok - jedno z najpiękniejszych miejsc w okolicach Raciborza. Znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”.
To rozległy obszar o powierzchni 477 hektarów, w którym można zobaczyć stawy, bagna i lasy łęgowe. Rezerwat jest prawdziwą ostoją ptactwa wodnego i błotnego. Podziwiać można w nim m.in. ponad połowę gatunków ptaków żyjących w Polsce, w tym czaple, perkozy i kormorany. To jedno z najlepszych miejsc w regionie do obserwacji natury i fotografii ornitologicznej.
Spacerując po wyznaczonych ścieżkach, można odkryć niezwykły urok tego miejsca. Można przejść groblami biegnącymi pomiędzy stawami, skąd roztaczają się widoki na lśniące tafle wody, otaczające je lasy i wiekowe aleje dębowe. Dodatkową atrakcją są wieże widokowe, z których można obserwować ptaki i podziwiać rezerwat z trochę innej perspektywy.
Z Raciborza można wybrać się na wiele ciekawych wycieczek po okolicy. Warto też zajrzeć do Tworkowa, gdzie można zobaczyć dobrze zachowane ruiny pałacu. W pobliskich Krzyżanowicach czeka elegancki pałac otoczony parkiem, a w Chałupkach - zabytkowy zamek, w którego murach dziś działa hotel i restauracja. Ciekawym punktem na mapie są również Rudy, znane z pięknego zespołu pocysterskiego, Zabytkowej Kolejki Wąskotorowej oraz rozległych terenów rekreacyjnych.
Artykuł powstał w ramach kampanii "Śląskie na każdą pogodę". Tekst i zdjęcia: Iwona Kuczko z bloga Poznaje Kraje
ul. Mickiewicza 29
40-085 Katowice
tel. (32) 207 207 1
info@slaskie.travel
Portal powstał w ramach projektu
Mobilne Śląskie
Darmowa aplikacja SLASKIE.travel dostępna na platformach 
